Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı
- Cansu Varol
- 6 Tem
- 4 dakikada okunur
Aileye yeni bir bebeğin katılması, yetişkinler için heyecan verici bir gelişme olabilir. Ancak bu haber, özellikle küçük çocuklar için kaygı, öfke, hatta hayal kırıklığı gibi karmaşık duygular doğurabilir. “Artık beni eskisi kadar sevmeyecekler mi?”, “Ben de yeniden bebek olsam, ilgi bana mı dönerdi?” gibi sorular, çocuğun zihninden geçebilir. Bu yazıda, kardeş kıskançlığının psikolojik altyapısını anlamaya çalışacak; bu sürecin doğal olup olmadığını, hangi belirtilerde uzmana başvurulması gerektiğini ve oyun terapisinin bu duygusal süreci nasıl desteklediğini detaylı biçimde ele alacağım.
Kardeş Kıskançlığı Nedir?
Kardeş kıskançlığı, çocuğun kardeşiyle karşılaştırıldığını hissetmesi veya aile içindeki sevgiyi paylaşmak zorunda kaldığını fark etmesiyle ortaya çıkan duygusal bir tepkidir. Bu tepki gelişimsel olarak oldukça doğaldır. Her çocuk, sevilmeye ve değerli hissetmeye ihtiyaç duyar. Aileye yeni bir bebeğin katılması, bu ihtiyacın tehdit altında olduğunu düşündürebilir.
Kıskançlık Her Zaman Açıkça İfade Edilmez
Kimi çocuk doğrudan "onu sevmiyorum" diyebilirken, kimi çocuk kıskançlığını içine atabilir. Bu da davranışsal sorunlar, sessiz geri çekilmeler, ya da bebeksi davranışlarla kendini gösterebilir. Çocukların bu duyguyu ifade ediş biçimleri farklılık gösterir ve çoğu zaman ebeveynler bu tepkileri anlamlandırmakta zorlanır.
Kardeş Doğduktan Sonra Çocukta Görülen Yaygın Değişiklikler
Yeni doğan bebek eve geldiğinde, büyük çocuk çoğu zaman bu yeni düzeni anlamakta zorlanır. Bu dönemde sıkça karşılaşılan bazı davranışsal tepkiler şunlardır:
1. Regresyon (Gerileme)
Çocuk, daha önce kazandığı becerilerde gerileme yaşayabilir. Örneğin:
Tekrar alt ıslatmaya başlayabilir
Parmak emme ya da tırnak yeme gibi alışkanlıklar geliştirebilir
Bebek gibi konuşmaya başlayabilir
Bu davranışlar, çocuğun dikkat çekme çabası olarak değerlendirilebilir.
2. Öfke ve Hırçınlık
Çocuk, yeni kardeşe veya ebeveynlerine karşı agresif tepkiler verebilir. Özellikle annenin ilgisini kaybettiğini düşünen çocuk, öfkesini oyun esnasında ya da kardeşine yönelik davranışlarla dışa vurabilir.
3. İçe Kapanma ve Sessizlik
Bazı çocuklar ise duygularını dışa vurmak yerine içlerine kapanmayı tercih eder. Bu durum, özellikle utangaç yapılı çocuklarda daha sık görülür.
Kardeş Kıskançlığının Psikolojik Temeli
Kıskançlık, çocuğun sadece birine karşı duyduğu haset duygusu değildir; aynı zamanda güven, bağlanma ve aidiyetle ilgili derin duygusal ihtiyaçların bir göstergesidir.
Bağlanma Perspektifiyle Kardeş Kıskançlığı
Çocuklar, ilk yıllarda bakımverenlerine güçlü bir bağ geliştirirler. Bu bağın bir anda “bölündüğünü” hissettiklerinde, temel güven duyguları sarsılabilir. Yeni gelen kardeş, bu güveni tehdit eden bir unsur olarak algılanabilir.
Varoluşsal Düzeyde Kıskançlık
Bazen çocukların yaşadığı kardeş kıskançlığı, sadece sevgi rekabetiyle değil, varoluşsal bir “yer kapma” mücadelesiyle de ilgilidir. Çocuk, aile içindeki yerini ve anlamını yeniden tanımlamak zorunda kalır.
Ebeveynler Bu Süreçte Ne Yapmalı?
Kardeş kıskançlığının tamamen önlenmesi mümkün değildir; ancak doğru bir yaklaşımla bu süreci sağlıklı şekilde yönetmek mümkündür.
1. Duyguları İfade Etmesine Alan Açın
Çocuğunuzun kıskançlık, öfke ya da üzüntü gibi duygularını bastırmak yerine ifade etmesine izin verin. “Kardeşin doğduğu için üzülüyor olabilirsin, bu çok normal.” gibi cümleler, çocuğa anlaşıldığını hissettirir.
2. Kıyaslamalardan Kaçının
“Sen daha akıllısın, o daha bebek.” gibi kıyaslamalar çocukların rekabet duygusunu artırabilir. Her iki çocuğu da kendi özellikleriyle kabul etmek ve bunu sözle ifade etmek önemlidir.
3. Büyük Çocuğa Özel Zaman Ayırın
Günde 15–20 dakikalık kesintisiz oyun zamanı bile, çocuğun “benimle hâlâ ilgileniliyor” hissini pekiştirir. Bu süre içinde telefonsuz, dikkat dağılmadan geçirilen zaman etkili olur.
4. Yeni Kardeşle İlişkisini Destekleyin, Zorlamayın
Çocuğu “kardeşini kucağına al” gibi zorlayıcı davranışlara itmek yerine, onun merak etmesine ve kendiliğinden ilişki kurmasına alan tanıyın. Bazı çocuklar bu bağı kurmakta zaman ister.
Oyun Terapisi Kardeş Kıskançlığını Nasıl Ele Alır?
Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklar için oyun terapisi, duygularını ifade edebilecekleri ve yeniden düzenleyebilecekleri güvenli bir alan sunar.
Sembolik Oyunların Gücü
Çocuk, terapi odasında bir bebek, bir anne ya da bir kardeş rolüne girerek yaşadığı çatışmaları tekrar kurgular. Bu sembolik oyunlar, çocuğun bilinçdışı kaygılarını yansıtmasına ve çözüm yolları geliştirmesine imkân tanır.
Oyun Terapisi Sürecinde Neler Yapılır?
Terapist, çocuğun oyun temalarına dikkat eder
Regresif davranışları yargılamadan gözlemler
Çocuğun yaşadığı güçsüzlük, kaygı, rekabet ve terk edilme korkularına oyun aracılığıyla temas edilir
Zamanla çocuk duygularını oyun diliyle ifade etmeye başlar ve bu da davranışsal düzelmelerle kendini gösterir.
Hangi Durumlarda Bir Uzmandan Destek Alınmalı?
Her kardeş kıskançlığı bir uzmana başvurmayı gerektirmez. Ancak bazı belirtiler, sürecin çocuğun ruhsal gelişimini etkileyebileceğini gösterir:
Süreklilik gösteren regresyon (bebeksi davranışlar)
Kardeşe zarar verme eğilimi
Uyku ve yemek bozuklukları
Yoğun öfke nöbetleri
Kendine zarar verme davranışları
Uzun süreli içe kapanma
Bu durumlarda çocuk psikoloğundan destek almak çocuğun duygularını işleyebilmesi için önemlidir.
Klinik Psikolog Cansu Varol Olarak Bu Süreçte Nasıl Destek Sağlıyorum?
Şişli-Gayrettepe’de bulunan ofisimde, 5 yaş üstü çocuklarla çalışıyorum. Kardeş kıskançlığı gibi duygusal süreçlerde, oyun terapisi yöntemiyle çocukların iç dünyalarını ifade etmelerine, ilişkilerini onarmalarına ve güvenli bir bağ kurmalarına destek oluyorum. Seanslara genellikle ilk olarak ebeveyn görüşmesiyle başlıyorum. Ardından çocukla düzenli oyun terapisi seansları yürütülüyor. Gerektiğinde ebeveynlere yönelik bilgilendirme oturumları da planlanıyor.
Her çocuğun süreci biriciktir. Seanslar da bu doğrultuda yapılandırılır. Kardeş kıskançlığı yaşayan bir çocuğun bu duyguları anlaması ve sağlıklı biçimde işlemesi, ilerideki kardeş ilişkilerini, özgüvenini ve benlik algısını da olumlu etkiler.
Sonuç: Kıskançlık Bir Davranış Sorunu Değil, Duygusal Bir Mesajdır
Çocuklarda kardeş kıskançlığı, çoğu zaman sevgiye, ilgiye ve güvende hissetmeye dair derin bir ihtiyacın ifadesidir. Bu süreçte çocuğun duygularını bastırmak veya küçümsemek yerine, anlamaya çalışmak ve gerekirse profesyonel destek almak, hem çocuğun ruh sağlığını hem de kardeş ilişkilerini uzun vadede güçlendirecektir.
Eğer çocuğunuzda bu tür duygusal dalgalanmalar gözlemliyorsanız ve nasıl yaklaşmanız gerektiğini bilmiyorsanız, bir klinik psikologdan destek almak için ilk adımı atabilirsiniz.
Anasayfamı da ziyaret edebilirsiniz.
İletişim ve Randevu
Adres: Şişli / İstanbul
E-posta: info@cansuvarol.com Telefon: +90 530 403 05 90
Comments