Bencillik Üzerine: Gerçekten Bencil miyim?
- Cansu Varol
- 7 Mar 2020
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 6 Nis
Bencillik Nedir, Ne Değildir?
“Çok bencilsin!” Bu cümle, belki de günlük hayatta en sık duyulan suçlamalardan biri. Ama gerçekten ne anlama geliyor?
Bencillik, en temel tanımıyla, kişinin yalnızca kendi ihtiyaç ve isteklerini merkeze alması, başkalarının duygularını, beklentilerini veya sınırlarını göz ardı etmesidir. Ancak mesele yalnızca davranışta değil, o davranışın arkasındaki niyette ve yapıdadır.
Bazı insanlar, aslında başkalarının ihtiyaçlarını da gözeterek hareket eder ama yine de çevreleri tarafından “bencil” olarak etiketlenir. Bazıları ise tam tersi; çok verici, çok fedakâr görünse de altında gizli bir bencillik barındırır.Bu noktada sormamız gereken soru şudur:“Davranışım mı bencilce, yoksa ben mi bencilim?”
Bencillik ile Öz Bakım Arasındaki Fark
Kendine zaman ayırmak, “hayır” demek, önceliklerini belirlemek bencillik midir?
Birçok kişi için bu sorunun cevabı karmaşıktır. Çünkü toplumsal olarak, özellikle kadınlara yüklenen roller arasında “önce başkalarını düşünmek” vardır. Kendini önceleyen biri “bencil” yaftasını kolayca alabilir.
Oysa ki öz bakım, ruhsal ve bedensel sağlığı korumak için kişisel sınırlar koymak ve ihtiyaçları fark edip karşılamaktır. Öz bakımda başkalarını dışlamak değil, kendini de denklemde tutmak vardır.
Bencillik başkasını dışarıda bırakır. Öz bakım, herkese yer açar — kendine de dahil.
Psikodinamik Perspektiften Bencillik: Görünmeyen Motivasyonlar
Bencillik, çoğu zaman kişilik yapısının bir parçası olarak ortaya çıkar. Psikodinamik yaklaşıma göre bu, sadece “istemek” ya da “vermemek” gibi basit davranış kalıplarından ibaret değildir. Aslında bencilliğin arkasında çoğu zaman:
Yetersizlik duygusu
Terk edilme korkusu
Derin bir kıtlık hissi
Görülmeme ihtimaliyle baş etmegibi bilinçdışı korkular ve inançlar yer alır.
Bencillik ve Narsistik Yapılanma
Narsistik savunmalarla örülmüş bir yapıda birey, başkalarının ihtiyaçlarını fark etmekte zorlanabilir. Başkası varsa bile, onun varlığı ya tehdit olarak algılanır ya da tamamen önemsizleşir.
Narsisistik özellikler taşıyan bireylerde sıklıkla şu görülebilir:
Başkalarının başarılarını küçümseme
Sürekli onay arayışı
Suçluluk duymadan “ben” demek
Buradaki bencillik, bir üstünlük değil; çoğu zaman kırılgan bir benlik algısını koruma çabasıdır.
İlişkilerde Bencillik: Ben-Sen Dengesi
Bencillik, sadece bireysel bir özellik değil, ilişkisel bir deneyimdir.Bir ilişkideki bencillik, sadece birinin daha fazla istemesi değil, diğerinin sürekli vermek zorunda hissetmesidir.
İlişkilerde bencillik şu biçimlerde karşımıza çıkabilir:
Sınır ihlalleri: Partnerin alanına saygı göstermemek
Empati eksikliği: Diğerinin duygularını görememek
İlişkiyi kendi ihtiyaçları için araçsallaştırmak
Bazı kişiler, sürekli verici olmalarıyla övünürler ama bu “vericilik”, aslında onay alma ihtiyacından beslenebilir.Terapide bazen bu kişilerin, partnerlerinden gizli bir şekilde “borç” çıkarttığına tanık oluruz:
“Ben sana her şeyi verdim. Şimdi sıra sende.”Bu durumda vericilik bile gizli bir bencilliğe dönüşebilir.
Toplumda Bencillik Algısı: Özellikle Kadınlar İçin
Toplumsal normlar, bazı davranışları “bencil” olarak etiketleme konusunda cinsiyetçi olabilir.Örneğin:
Kadınlar “hayır” dediklerinde bencil,
Erkekler “hayır” dediklerinde kararlı görünür.
Benzer şekilde:
Annelik rolü içinde, annenin kendi alanını koruması “çocuğunu ihmal ediyor” şeklinde algılanabilir.
Oysa ki sağlıklı bir birey, kendi duygusal ve fiziksel sınırlarını koruyabilen kişidir. Bu özellik, ne kadın ne erkek olmakla ilgilidir; kişilik yapısıyla ilgilidir.
Bencilliğin Farklı Biçimleri
Bencillik sadece “çok isteyen” biri olmak değildir. Aşağıdaki türler çoğu zaman fark edilmez:
1. Gizli Bencillik
Empatik gibi görünse de aslında diğerini kontrol etmeye çalışan kişi.
“Senin için yapıyorum” cümlesinin altında ne var?
2. Pasif Bencillik
Hiçbir şey istemez gibi davranır ama çevresindekiler onun adına sürekli fedakârlık yapar.
“Ne istersen olur” diyerek her şeyin merkezine yine kendini yerleştirir.
3. Aktif Bencillik
Açık şekilde sadece kendi çıkarlarını savunan kişi.
“Benim dediğim olacak.” Net, açık ama ilişki açısından zorlayıcı.
Terapide Bencillik Teması Nasıl Ele Alınır?
Terapide en sık karşılaşılan iki uç vardır:
“Bencil olmaktan korkuyorum” diyenler
“Herkes benden faydalanıyor” diyenler
Bu iki söylem, aslında çoğu zaman aynı yerden gelir:Sınır çizme zorluğu.
Bazen kişi, çocukluğundan itibaren kendine yer açmaya çalıştığında “ayıp”, “günah”, “ayıp olur” gibi mesajlar almıştır.Bu durum, kişinin erişkinlikte de kendi ihtiyaçlarını dile getirmesini zorlaştırır. Terapide bu “suçluluk duygusu” ile çalışılır.
Diğer yandan sürekli kendi çıkarlarını önde tutan bir danışanda ise daha derin yapılar sorgulanır:
İçsel bir yetersizlik mi örtülüyor?
Diğerlerinin duygularıyla temasta olamama durumu mu var?
Mini Bencillik Testi
Aşağıdaki cümlelere ne sıklıkla katıldığınızı “hiç – bazen – sık sık – her zaman” olarak değerlendirin:
Başkalarına “hayır” dediğimde suçluluk hissederim.
Kendi ihtiyaçlarımı dile getirmekten çekinirim.
Biri benden bir şey istediğinde, istemesem bile çoğu zaman yaparım.
İnsanların beni sevmesi için onları memnun etmeliyim.
Çevremdeki insanların ihtiyaçları, çoğu zaman benimkinden önce gelir.
0–2 maddeye sık sık/daima diyorsanız: Sınırlarınız büyük oranda sağlıklı olabilir.3–4 madde için sık sık/daima diyorsanız: Suçluluk ve öz değer temalarıyla ilgili farkındalık geliştirilebilir.5 maddenin tamamında sık sık/daima diyorsanız: Terapiyle bu dinamikleri keşfetmek faydalı olabilir.
Not: Bu test tanı koymaz; farkındalık artırmak içindir.
Vaka Örneği: “Ben Bencil Olmak İstemem”
Danışan: 35 yaşında bir kadın, öğretmen.Başvuru nedeni: “İlişkilerde sürekli kırıldığını ve kullanıldığını hissettiğini” söylüyor.
Terapide ilk seanslardan itibaren yoğun bir vericilik temasına rastlıyoruz. “Kimseyi üzmek istemem” cümlesi sık tekrar ediyor.Ancak zamanla bu davranışların altında yatan korkular ortaya çıkıyor:
Eğer sınır koyarsa yalnız kalacağına inanıyor.
Kendi ihtiyaçlarını dile getirirse “bencil” olarak görülmekten korkuyor.
Sürekli verici oldukça ilişkileri sürdürebildiğini düşünüyor.
Bu noktada terapide şu soruları çalışmaya başlıyoruz:
Gerçekten kendin için bir şey istediğinde ne oluyor?
Karşındakinin üzülmesi, senin kötü biri olduğunu mu gösterir?
Bencil olmakla benlik sınırına sahip olmak arasındaki fark nedir?
Zamanla danışan, ilişkilerde daha eşitlikçi bir bağ kurmaya başlıyor ve “bencil olmamak için kendini yok saymanın da bir tür bencillik” olduğunu fark ediyor.
(Bu vaka örneği kurgudur)
Sonuç: Bencil misiniz, Yoksa Sınırlarınızı mı Koruyorsunuz?
Bencillik, çoğu zaman “kötü bir insan” olmakla özdeşleştirilir. Oysa ki bu, hem eksik hem de indirgemeci bir yaklaşımdır.Bencil olmak yerine şunu sormak daha açıklayıcıdır:
“Bu davranışımda sadece kendi ihtiyaçlarımı mı gözetiyorum, yoksa başkasınınkini de görebiliyor muyum?”
Kendini merkeze almak, bencillik değildir. Başkalarını yok saymak pahasına kendini merkeze almak, belki de bir alarmdır. Bu yazı, o alarmı duymaya bir davet.
Anasayfamızı da ziyaret edebilirsiniz.
İletişim ve Randevu
Adres: Uma Psikoloji -Esentepe Mah. Kasap Sok No:15, Özden Apt. Daire 12 /Gayrettepe
E-posta: info@cansuvarol.com Telefon: +90 530 403 05 90
Comentários